Co to jest słuch selektywny i jak działa?

Większość ludzi używa terminu selektywne słyszenie jako negatywnego, sugerując, że dana osoba słyszy tylko to, na co ma ochotę. W tym sensie oskarżanie kogoś o selektywne słuchanie może być szczególnie ostre, a nawet obraźliwe. W rzeczywistości jednak to, co wydaje się jawną oznaką braku szacunku, może mieć niewinne wytłumaczenie. 

Okazuje się, że niektórzy ludzie, którym wydaje się, że słyszą tylko to, co chcą usłyszeć, mogą mieć ku temu uzasadnienie. Dzięki temu, że w ciągu ostatnich kilku lat naukowcy poświęcili więcej uwagi selektywności systemu słuchowego, dziś wiemy więcej o tym, czym jest słuch selektywny i jak działa.

Jeśli masz słuch selektywny, zwany też selektywną uwagą słuchową, możesz słuchać jednego mówcy w hałaśliwym otoczeniu. Zasadniczo, kiedy skupiasz się na jednej osobie w zatłoczonym lub głośnym otoczeniu, "wyciszasz" innych mówców, słowa i dźwięki. To "wyciszanie" dźwięków jest integralną częścią funkcjonowania naszego mózgu. 

Widzisz, w przeciwieństwie do sytuacji, w której celowo postanawiasz kogoś zignorować, selektywna uwaga słuchowa jest zazwyczaj nieświadomym procesem, który uruchamia się, kiedy próbujesz skupić się na dźwięku lub słowach konkretnego rozmówcy. Doskonałym przykładem tego zjawiska jest sytuacja, w której prowadzisz z kimś głęboką rozmowę i skupiasz się na tej osobie tak bardzo, że twój mózg zaczyna blokować inne osoby lub dźwięki. 

Kiedy skupiasz swoją uwagę na konkretnym źródle dźwięku lub mowy, obserwujesz działanie słuchu selektywnego. Innymi słowy, chociaż Twój system słuchowy "słyszy" otaczający Cię hałas, Twój mózg przetwarza tylko określone części informacji słuchowej. Nic dziwnego, że uwaga słuchowa jest najczęściej skierowana na rzeczy, które najbardziej chcesz usłyszeć. 

W pewnym sensie słuch selektywny jest błogosławieństwem i mechanizmem obronnym, który chroni nasz mózg przed zbyt dużą ilością bodźców słuchowych. Mózg po prostu nie jest w stanie przetwarzać wszystkich informacji sensorycznych pojawiających się w naszym otoczeniu jednocześnie. Dlatego dzięki selektywnej uwadze słuchowej tylko najważniejsze elementy są dokładnie przetwarzane. ​

Kolejnym logicznym pytaniem dotyczącym tego zjawiska jest to, w jaki sposób odbywa się selekcja dźwięków. Jak dotąd wiemy, że różne czynniki wpływają na to, na których dźwiękach się skupiamy, a które ignorujemy. Na przykład dźwięki, które są bliżej nas, są łatwiejsze do skoncentrowania. Liczba konkurujących ze sobą bodźców słuchowych również odgrywa pewną rolę. Oczywiście łatwiej jest skupić się na dialogu w środowisku, w którym jednocześnie toczy się niewiele innych rozmów.

Czynniki wewnętrzne również mają wpływ na proces selekcji. Na przykład, jeśli jesteś bardzo zainteresowany jakimś tematem, prawdopodobnie łatwo się na nim skupisz, nawet jeśli mówca znajduje się dalej od ciebie. Wpływ mają też wskazówki wizualne. Na przykład skupienie się jest dużo łatwiejsze, gdy widzisz, jak mówca porusza ustami.

Naukowcy nie przedstawili jeszcze wystarczających dowodów, by określić szacunkową liczbę osób z selektywnym słuchem. Jednak pomimo braku dostępnych danych powszechnie uważa się, że zdolność tę posiada więcej mężczyzn niż kobiet. Niektórzy autorzy stawiają hipotezę, że różnice związane z płcią tłumaczą, dlaczego mężczyźni osiągają lepsze wyniki w badaniach oceniających selektywną uwagę słuchową.